Raport WHO podkreśla globalny niedobór inwestycji w zdrowie psychiczne
Nowy Atlas Zdrowia Psychicznego Światowej Organizacji Zdrowia przedstawia rozczarowujący obraz światowego braku zapewnienia ludziom potrzebnych im usług w zakresie zdrowia psychicznego w czasie, gdy pandemia COVID-19 podkreśla rosnącą potrzebę wsparcia w zakresie zdrowia psychicznego.
Najnowsza edycja Atlasu, zawierająca dane ze 171 krajów, wyraźnie wskazuje, że zwiększona uwaga poświęcana zdrowiu psychicznemu w ostatnich latach nie doprowadziła jeszcze do zwiększenia jakości usług psychiatrycznych dostosowanych do potrzeb.
Wydawany co trzy lata Atlas jest kompilacją danych dostarczanych przez kraje na całym świecie dotyczących polityki zdrowia psychicznego, ustawodawstwa, finansowania, zasobów ludzkich, dostępności i wykorzystania usług oraz systemów gromadzenia danych. Jest to również mechanizm monitorowania postępów w osiąganiu celów zawartych w Kompleksowym Planie Działań na rzecz Zdrowia Psychicznego WHO.
„Niezwykle niepokojące jest to, że pomimo oczywistego i rosnącego zapotrzebowania na usługi w zakresie zdrowia psychicznego, które stało się jeszcze bardziej dotkliwe podczas pandemii COVID-19, dobre intencje nie są spotykane z inwestycjami” – powiedział dr Tedros Adhanom Ghebreyesus, dyrektor generalny Światowej Organizacji Zdrowia. „Musimy wziąć pod uwagę tę pobudkę i działać zgodnie z nią oraz radykalnie przyspieszyć wzrost inwestycji w zdrowie psychiczne, ponieważ nie ma zdrowia bez zdrowia psychicznego”.
Brak postępów w przywództwie, zarządzaniu i finansowaniu
Żaden z celów dotyczących skutecznego przywództwa i zarządzania w zakresie zdrowia psychicznego, świadczenia usług w zakresie zdrowia psychicznego w środowisku lokalnym, promocji zdrowia psychicznego i profilaktyki oraz wzmocnienia systemów informacyjnych nie był bliski osiągnięcia.
W 2020 r. zaledwie 51% ze 194 państw członkowskich WHO zgłosiło, że ich polityka lub plan w zakresie zdrowia psychicznego jest zgodny z międzynarodowymi i regionalnymi instrumentami praw człowieka, co jest zdecydowanie poniżej celu 80%. Tylko 52% krajów osiągnęło cel związany z promocją zdrowia psychicznego i programami profilaktycznymi, również znacznie poniżej celu 80%. Jedynym osiągniętym celem na rok 2020 było zmniejszenie wskaźnika samobójstw o 10%, ale nawet wtedy tylko 35 krajów stwierdziło, że posiada samodzielną strategię, politykę lub plan zapobiegania.
Stały postęp był jednak widoczny w przyjmowaniu polityk, planów i przepisów dotyczących zdrowia psychicznego, a także w poprawie zdolności do raportowania zestawu podstawowych wskaźników zdrowia psychicznego. Jednak odsetek rządowych budżetów zdrowotnych wydawanych na zdrowie psychiczne prawie się nie zmienił w ciągu ostatnich lat, wciąż oscylując wokół 2%. Co więcej, nawet jeśli polityki i plany zawierały szacunki wymaganych zasobów ludzkich i finansowych, tylko 39% krajów, które odpowiedziały, wskazało, że przydzielono niezbędne zasoby ludzkie, a 34%, że zapewniono wymagane zasoby finansowe.
Przekazywanie opieki społeczności jest powolne
Chociaż WHO od dawna zaleca systematyczną decentralizację opieki psychiatrycznej do środowisk społecznych, tylko 25% krajów, które odpowiedziały, spełniło wszystkie kryteria włączenia opieki psychiatrycznej do podstawowej opieki zdrowotnej. Chociaż w większości krajów poczyniono postępy w zakresie szkoleń i nadzoru, podaż leków na choroby psychiczne i opieka psychospołeczna w ramach podstawowej opieki zdrowotnej pozostaje ograniczona.
Znajduje to również odzwierciedlenie w sposobie przydzielania funduszy rządowych na zdrowie psychiczne, podkreślając pilną potrzebę deinstytucjonalizacji. Ponad 70% całkowitych wydatków rządowych na zdrowie psychiczne przeznaczono na szpitale psychiatryczne w krajach o średnim dochodzie, w porównaniu z 35% w krajach o wysokim dochodzie. Wskazuje to, że w wielu krajach scentralizowane szpitale psychiatryczne i instytucjonalna opieka szpitalna nadal otrzymują więcej środków niż usługi świadczone w szpitalach ogólnych i przychodniach podstawowej opieki zdrowotnej.
Nastąpił jednak wzrost odsetka krajów zgłaszających, że leczenie osób ze specyficznymi schorzeniami psychicznymi (psychoza, choroba afektywna dwubiegunowa i depresja) jest objęte krajowymi systemami ubezpieczenia zdrowotnego lub refundacji – z 73% w 2017 r. do 80% (lub 55% państw członkowskich) w 2020 r.
Globalne szacunki dotyczące osób otrzymujących opiekę z powodu określonych schorzeń psychicznych (stosowane jako wskaźnik zastępczy dla opieki psychiatrycznej jako całości) pozostały poniżej 50%, przy globalnej medianie 40% osób z depresją i zaledwie 29% osób z psychozą otrzymujących opieka.
Wzrost promocji zdrowia psychicznego, ale skuteczność wątpliwa
Bardziej zachęcający był wzrost liczby krajów zgłaszających programy promocji zdrowia psychicznego i profilaktyki, z 41% państw członkowskich w 2014 r. do 52% w 2020 r. Jednak 31% wszystkich zgłoszonych programów nie dysponowało dedykowanymi zasobami ludzkimi i finansowymi, a 27% nie mają określony plan, a 39% nie miało udokumentowanych dowodów postępu i/lub wpływu.
Niewielki wzrost liczby pracowników zajmujących się zdrowiem psychicznym
Globalna mediana liczby pracowników zajmujących się zdrowiem psychicznym na 100 000 ludności nieznacznie wzrosła z dziewięciu pracowników w 2014 r. do 13 pracowników na 100 000 ludności w 2020 r. Jednak występowały bardzo duże różnice między krajami o różnych poziomach dochodów, przy czym liczba pracowników umysłowych pracownicy służby zdrowia w krajach o wysokich dochodach ponad 40 razy więcej niż w krajach o niskich dochodach.
Nowe cele na 2030
Globalne cele zgłoszone w Atlasie Zdrowia Psychicznego pochodzą z Kompleksowego Planu Działań na rzecz Zdrowia Psychicznego WHO, który zawierał cele na 2020 r. zatwierdzone przez Światowe Zgromadzenie Zdrowia w 2013 r. Plan ten został teraz przedłużony do 2030 r. i zawiera nowe cele dotyczące włączenia wsparcie zdrowotne i psychospołeczne w planach gotowości na wypadek sytuacji nadzwyczajnych, integracja zdrowia psychicznego z podstawową opieką zdrowotną oraz badania nad zdrowiem psychicznym.
„Nowe dane z Atlasu Zdrowia Psychicznego pokazują nam, że wciąż mamy przed sobą bardzo długą drogę, aby zapewnić wszystkim i wszędzie dostęp do wysokiej jakości opieki w zakresie zdrowia psychicznego” – powiedział Dévora Kestel, dyrektor Departamentu Zdrowia Psychicznego i Stosowanie substancji w WHO. „Ale jestem zachęcony nowym wigorem, który widzieliśmy od rządów, gdy nowe cele na 2030 r. zostały omówione i uzgodnione, i jestem przekonany, że razem możemy zrobić to, co jest konieczne, aby przejść od małych kroków do gigantycznych kroków naprzód w ciągu najbliższych 10 lat. ”
